ԿԳՄՍ նախարարությունը վերջին օրերին քննադատությունների պակաս ամենևին չունի: Մինչ այս տարվա դիմորդները Կառավարության դռներն են թակում՝ փորձելով լսելի դարձնել իրենց ձայնը, հասարակական կրքերը ավելի են բորբոքվում մեկ այլ թեմայից, այն է՝ «Հայ գրականություն» առարկայի  փոփոխությունների  նախագծով «Գրականություն» առարկայի ուսուցման 7-12 դասարանների դպրոցական ծրագրից նախատեսվում է հեռացնել մի շարք հայ հեղինակների: Թեմայի շուրջ զրուցել ենք գրող Արմինե Բոյաջյանի հետ:

-Արմինե, կրթական ծրագրում կատարված նոր փոփոխությունների արդյունքում «Հայ գրականություն» առարկայից հեռացվել են մի շարք հեղինակներ, իսկապե՞ս Ձեր նշած այդքան հեղինակ արդեն հանվել  են կրթական ծրագրից:

-Նախ ասեմ, իմ գրառման մեջ էլ հատուկ նշել եմ, որ փոփոխությունների նախագիծ է, որը ներկայացված է հանրային քննարկման, հետևաբար վերջնական արդյունք չէ, և իմ մտահոգությունն էլ հենց այդ մասով է` բարձրաձայնել, քանի ուշ չէ, քանի հնարավոր է կասեցնել: Այդ ենթադրյալ փոփոխություններից մեկն էլ հենց առարկայի անվանումը` «Հայ գրականություն» «Գրականություն» անվամբ փոխարինելն է` բնականաբար կապված նաև առարկաների բովանդակությունների հետ: Համաշխարհային գրական ստեղծագործություններ ուսումնասիրելը դպրոցում հրաշալի մտահղացում է, բայց կարելի է այն դիտարկել որպես առանձին առարկա` բարձր դասարաններում և չխառնել հայ գրականության հետ, մանավանդ, երբ այդ առաջարկվող փաթեթում, ինձ համար բացարձակ անհասկանալի պատճառներով, բացակայում են ռուս հեղինակները: Սա այն հարցն է, որտեղ քաղաքական դիրքորոշումներ շահարկելը, մեղմ ասած, ամոթ է:

Ինչ վերաբերում է այն ցանկին, որը ես ներկայացրել եմ` դարձյալ հանգամանալի կերպով նշել եմ, որ խոսքը վերաբերում է 7-12 դասարանների ուսուցմանը, և այդ ցանկը կազմել եմ` այդպես էլ չհանդիպելով նրանց ներառված հեղինակների շարքում: Մեծ պատասխանատվությամբ կրկնում եմ, որ հայ գրականության գլխատման փորձի է նման այս իրականությունը, որովհետև հայ գրական մտքի ռեֆորմատորների նկատմամբ բացահայտ անտեսման փորձ է կատարվում, եթե անգամ սա ընդունված որոշում չէ դեռ. միայն էս մասին մտածելն արդեն բավական է: Ինչպե՞ս կարելի է Ոսկեդարի, Վարդան Այգեկցու, Մխիթար Գոշի ուսումնասիրությունը թողնել ուսուցչի ընտրությանը, իսկ եթե ընտրի չանդրադառնալ, կորուստ չենք ունենա՞: Կամ Մովսես Խորենացուն ինչպե՞ս չվերադառնալ բարձր դասարանում, չէ՞ որ ազգային ինքնության համատեքստում է այդ անհրաժեշտությունը: Ղևոնդ Ալիշանը հայ գրականության ռոմանտիկական պոեզիայի հիմնադիրն է համարվում, չիմանա՞նք էս մասին, Ֆրիկ չկարդա՞նք, իսկ ի՞նչ կարդանք: Կարելի է արդյո՞ք պատկերացնել հայ գեղագիտական միտքն առանց Նարեկացու «Մատյանի»:

Եթե հարցին մոտենում են դավանաբանական տեսանկյունից, դարձյալ մեղմ արտահայտվեմ և ասեմ` ամոթ է և անտեղի. համաշխարհային գրականությունը լի է լիթուրգիական դրամայով, դա եղած փաստ է, գրականություն է նաև գրականության պատմությունը` անկախ այն բանից, թե մենք այսօր այդ գաղափարների հետ համամիտ ենք, թե ոչ: «Մատյանը» նախ և առաջ գրական մեծարժեք, մեծակտավ ստեղծագործություն է, այնտեղ վարդապետություններ պետք չէ փնտրել: Նոր բան արարելուց ազգովի, կարծես, հիմնաքարը քանդելու բարդույթ ունենանք: Ճիշտ այդպես քրիստոնեությունն ընդունելուց հետո գետնին հավասարեցվեց մի ողջ ժողովրդի հզոր մշակույթ ու կենսագրություն, որ ստեղծել էին մեր նախնիները, բայց չէ՞ որ հեթանոսական տաճարները նախ և առաջ ճարտարապետական փառահեղ կառույցներ էին, ապա` աղոթատեղիներ, որոնք էսօր կարող էին խոսել մեր մասին աշխարհի հետ: Տպավորություն է` մարդիկ կան «հայ» բառից նեղվում են: Ծուռ նստենք, շիտակ խոսենք, եթե էսպիսի առաջարկ լիներ նախկին իշխանության կողմից, ի՞նչ արձագանք կունենար նախկին ընդդիմությունն ու այսօրվա իշխանությունը:

Ձեր կարծիքով, ո՞ր սկզբունքով է նման դեպքերում տեղի ունենում դասավանդվող հեղինակների ընտրման մեխանիզմը, հարցն ուղղում եմ Ձեզ՝ որպես գրողի:

-Ես այդ քննարկումներից տեղյակ չեմ, չեմ կարող ենթադրել կամ հորինել: Ես կարող եմ ասել` ինչպես եմ ես պատկերացնում: Կրթական մեխանիզմը պետք է անմիջական կապ ունենա ռազմավարական նպատակի, տեսիլքի, ընտրած ճանապարհի և այն քաղաքացու որակական հատկանիշնների ու արժեհամակարգի հետ, որը մենք որդեգրել ենք ունենալ որպես պետություն: Ճյուղն արմատից կտրելով նորարության չենք հասնի: Մենք տեսնում ենք երևացող բողբոջը, բայց ցանկացած բողբոջ իր գոյության համար պետք է արմատից սնվի: Մշակույթն այս համաչափությունից դուրս լինել չի կարող:

Հաճախ տարածվում են տեղեկություններ, որ ԿԳՄՍ նախարարությունը այս կամ այն առարկան հանել է կրթական ծրագրից, սակայն պարզվում է, որ դա իրականում այդպես չէ, և հանրության մոտ կա տեղեկատվության պակաս, ինչի՞ց է դա:

-Այդ հաճախ տարածվող տեղեկությունները օդից չեն ընկնում մեր գլխին, դրանք էլ, ինչպես սա, քննարկման դրված նախագծեր են լինում, և քանի որ հանրային գերակշռող կարծիքը երբեմն հաշվի է առնվում, և օրենքը չի ընդունվում, ապա դա ոչ թե հարկավոր է բնութագրել որպես տեղեկության պակաս, այլ առողջ ու օգտակար դիսկուրսի ցանկալի արդյունք:

Ինչպե՞ս ընդհանուր առմամբ կգնահատեք ԿԳՄՍ-ի՝ կրթական ծրագրում այս տարվա կրթական բարեփոխումների տեմպը և որակը:

-Բարեփոխումները ընթացքի մեջ են, վերջնական բարեփոխումներից հետո արժե միայն խոսել գնահատականի մասին, թեև ես երկրի թիվ մեկ բարձրախոսը չեմ, որ իմ գնահատականն էդքան կարևոր համարեմ:

«Հայոց Եկեղեցու պատմություն» առարկայի դասավանդումը «Հայոց պատմության» առարկայի դասապրոցեսի ներքո կազմակերպելը ևս մեծ  աղմկուկ բարձրացրեց հանրության որոշ շրջանակների մոտ, ի՞նչ կասեք այս մասով:

-Ես ինքս շատ կուզեի, որ այն վերաձևակերպվեր և գոյություն ունենար` որպես առանձին առարկա` ուսումնասիրող կրոնն ընդհանրապես, առանց մասնավորեցման, բայց ինչպես գիտեք, այդպես չեղավ:

Դպրոցներում սեռական դաստիարկությանը վերաբերող առարկայի դասավանդումը ևս միանշանակ չի ընկալվում հասարակության կողմից, ի՞նչ կարծիքի եք նման առարկայի դասավանդումը իսկապե՞ս այսօր  արդիական է:

-Ես մինչև հիմա այդպես էլ չհասկացա` ինչ ձեռնարկով, ինչ բովանդակությամբ, որ տարիքից և ով պետք է իրականացնի այդ դասավանդումը: Սրանք շատ կարևոր հարցեր են, այդ հարցերի պատասխանները կարող են միայն հուշել համակարգում առարկայի առկայության անհրաժեշտությունը կամ բացառումը: Այնուամենայնիվ, փոքր տարիքում մանկություն փչացնելը ամենամեծ սխալներից մեկը կլինի:

Առարկայի  փոփոխությունների նախագծին կարող եք ծանոթանալ այստեղ:

Հարցազրույցը վարեց Նելլի Խաչատրյանը